İÜ Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü Astrofizik Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tolga Güver’in yürütücülüğündeki “A Microwave Kinetic Inductance Detector for Turkey’s Largest Telescope” (Türkiye'nin En Büyük Teleskopu için Mikrodalga Kinetik Endüktans Dedektörü) isimli proje Birleşik Krallık Bilimler Akademisi “The Royal Society” tarafından verilen Advanced Newton Fellowship bursunu almaya hak kazandı. Toplam bütçesi 111.000 pound olan ve Üniversitemiz Avrupa Birliği ve Uluslararası Projeler Ofisi'nin başvuru aşamasında projenin kabul edilmesi için gerekli olan işlemlerde vermiş olduğu destek ile gerçekleşen proje kapsamında Durham Üniversitesi’nden Prof. Dr. Kieran O’Brien ve ekibinden araştırmacılar ile iş birliği içinde mikro dalga kinetik endüksiyon dedektörlerinin astronomik kullanımları üzerine çalışmalar yapılması hedefleniyor. 

Mikrodalga kinetik endüksiyon dedektörleri, çok düşük sıcaklıklarda (100 mK) maddenin süperiletken faza geçmesi ile çalışan ve üzerlerine düşen fotonları tek tek tespit edip sayabilme özelliğine sahip olan detektörlerdir. Bu yeni gelişmekte olan dedektör teknolojisi klasik detektörlere kıyasla sunduğu imkânlar ile özellikle son yıllarda astronomik alanda kendine kullanım alanı buluyor. İÜ Gözlemevi Uygulama ve Araştırma Merkezi bünyesindeki “Odak Düzlemi Aygıtları Geliştirme ve Karakterizasyon Laboratuvarı” kurulmasını sağlayan Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından 3.6 milyon TL bütçeli “Doğu Anadolu Gözlemevi Odak Düzlemi Aygıtları ve Adaptif Optik Sistemi” isimli projenin devamı niteliğindeki bu proje üç yıl sürecek. 

“Mikrodalga Kinetik Endüksiyon Dedektörünün Geliştirilmesi Hedefleniyor”

Proje kapsamında, dünyada bu dedektörler üzerine çalışan birkaç laboratuvardan birine sahip olan Durham Üniversitesi ile iş birliği içinde İstanbul Üniversitesi Gözlemevi ve Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri bölümünde bir ekip ve laboratuvar ortamının kurulması hedefleniyor. Durham Üniversitesinde verilecek eğitimler ile İstanbul Üniversitesi ekibi, bu teknolojiyi yakından tanıma ve öğrenme fırsatına sahip olacağı gibi, henüz çok yeni olan bu teknolojinin geliştirilmesine de önemli katkılar sağlayabilme şansını yakalayacak. Projenin başarılı bir şekilde tamamlanması ile Erzurum’da kurulmakta olan Doğu Anadolu Gözlemevinde astronomik gözlemlerde kullanılmak üzere bir mikrodalga kinetik endüksiyon dedektörünün geliştirilmesi de planlanıyor. Böylece Anadolu Gözlemevi böylesi üstün bir teknoloji ürünü dedektörleri kullanan dünyadaki çok az sayıda bir iki gözlemevinden biri olabilecek. Mikrodalga kinetik endüksiyon dedektörlerinin, astronomik kullanımlarının yanı sıra, biyomedikal uygulamaları da bulunuyor. Bu bağlamda bu görüntüleme teknolojisinin ileride çok daha yaygın biçimde farklı alanlarda kullanılabilmesi konusunda da proje ile önemli bir deneyim elde edilmesi bekleniyor.